3. Nghi thức thờ cúng tổ tiên (tiếp)

Việc bài trí bàn thờ gia tiên giữa các gia đình thường không giống nhau, phụ thuộc vào quan niệm tâm linh và điều kiện kinh tế của gia chủ. Nhưng nhìn chung ban thờ tổ tiên của gia đình nào cũng có một số đồ thờ cúng chủ yếu sau: bài vị, bát hương, đèn, bình hoa, chén rượu, mâm hoa quả. Các gia đình bình thường thì đồ thờ cúng thường được làm bằng gỗ hoặc sành sứ, còn các gia đình có điều kiện hơn lại dùng đồ thờ bằng đồng cho sang trọng.

Với trách nhiệm thờ cúng nhiều đời trước: cao, tằng, tổ, khảo, bàn thờ của các gia đình trưởng chi, trưởng họ có đặt các tấm thần chủ làm bằng gỗ táo ghi rõ tên tuổi các vị tổ tiên. Ở từ đường các dòng họ còn có bài vị của vị Thủy tổ có công sáng lập dòng họ. Khi qua năm đời thờ cúng thì thần chủ của đời này được đem chôn, câu nói “Ngũ đại mai thần chủ” cũng có nghĩa là như vậy. Các thần chủ đời sau được luân chuyển lên bậc trên, và tấm thần chủ mới nhất được thay vào vị trí “khảo”. Như vậy, các gia đình không phải trưởng chi, trưởng họ chỉ được thờ vọng, chủ yếu là thờ hai đời gần nhất (ông bà, cha mẹ).

Việc thờ cúng tổ tiên tại gia đình được tiến hành suốt quanh năm, không chỉ cúng bái trong những dịp lễ, tết mà các vị tổ tiên còn được con cháu kính cáo khi gia đình có việc vui buồn như: sinh nở, ốm đau, thi cử, đỗ đạt, bất hòa, cưới xin… Ngoài ra con cháu còn kính mời các vị tổ tiên về hưởng thụ hoa trái đầu mùa, lễ tạ tổ tiên khi gia đình có phúc, có lộc. Có thể nói trong tâm thức của người Việt, tổ tiên là bất tử. Bản chất của việc thờ cúng tổ tiên là từ niềm tin người sống và người chết đều có sự liên hệ mật thiết với nhau. Con cháu thì thăm hỏi, khấn cáo các bậc tổ tiên; tổ tiên thì che chở, dẫn dắt cho hậu thế nên việc cúng giỗ là thực hiện mối giao lưu giữa hai cõi âm dương.

Đồ lễ trên ban thờ cũng không có nhiều quy định chặt chẽ, phần lớn là tùy tâm gia chủ, nhưng điều cơ bản phải đảm bảo đó phải là những thứ thanh khiết và được dành riêng. Bàn thờ tổ tiên thường được đặt ở trên cao, tại những nơi trang trọng nhất trong nhà. Các đồ thờ cúng thường được bày trên ban thờ gồm có bát hương, chân nến, đèn, bài vị hay hình ảnh người quá cố, và một số đồ thờ khác.

Các nghi thức trong lễ tang là quan trọng nhất để đưa ông bà, cha mẹ vừa mới mất về gặp tổ tiên và gia nhập vào hàng các vị tổ tiên, những người vừa mới mất được lập bàn thờ riêng cho tới khi cải táng sạch sẽ mới được thờ chung với tổ tiên. Sau lễ tang, lễ giỗ là nghi thức rất được chú trọng đối với người Việt.

Một biến thể của việc thờ cúng là tục thờ "hậu", việc này thì thường do nhà chùa đảm nhiệm. Trường hợp này là do người quá cố đã cúng tiền hoặc ruộng vào chùa để được hưởng lễ vật vào ngày giỗ.

(còn nữa)

Công ty TNHH Đúc đồng Mỹ nghệ Quang Hà

Địa chỉ: B1 lô 9, đường Nguyễn Cảnh Dị, KĐT Đại Kim, Hoàng Mai, Hà Nội
Xưởng sản xuất: Đường 57A, thị trấn Lâm, Ý Yên, Nam Định
Điện thoại: 0987 387 487 - 0944 448 544
Email: ducdongquangha@gmail.com